Skip to main content

Ευγένιος Βούλγαρης

Διαφωτισμός
x

Προσωπογραφία του Ευγένιου Βούλγαρη με την υπογραφή I. M. Stock, Λειψία 1766.

Συλλογή Χαρακτικών, ΕΒΕ 252

x

Η τελευταία σελίδα από το αυτόγραφο μαθητικό τετράδιο του έφηβου Ελευθέριου και κατόπιν Ευγένιου Βούλγαρη, χρονολογημένο το 1731. Περιλαμβάνει το έργο του Γεώργιου Σουγδουρή, Προδιοίκησις εἰς ἅπασαν τὴν λογικὴν μέθοδον τοῦ Ἀριστοτέλους. Στο ιδιόχειρο σημείωμα διαβάζουμε: «Γέγραπται ἡ λογικὴ αὕτη μέθοδος πόνῳ τε καὶ μόχθῳ καὶ ἱδρώτι ἀπλέτῳ προσώπου, ἐσπούδακται πάρ’ ἐμοῦ Ἐλευθερίου τοῦ Βούλγαρι».

20 x 15 εκ., φφ. 64

Συλλογή Χειρογράφων, ΕΒΕ 1178

x

An Essay Concerning Human Understanding, έργο του Τζον Λοκ, το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1690 στο Λονδίνο, εδώ η 12η έκδοση του 1741:  σελίδα τίτλου και προμετωπίδα με προσωπογραφία του συγγραφέα.

Γενική Συλλογή, ΦΛΣ-1379

x

Η πρώτη σελίδα από το χειρόγραφο του έργου του Ευγένιου Βούλγαρη, «Ὑποτύπωσις ἢ ὑπόμνημα φιλοσοφικὸν περὶ τοῦ κατὰ ἄνθρωπον νοῦ ἐκ τοῦ Ἄγγλου Λωκίου», το οποίο χρονολογείται πιθανότατα στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα.

25 x 20 εκ., φφ. 152

Συλλογή Χειρογράφων, ΕΒΕ 1333

x

Ἐγχειρίδιον μεταφυσικο-διαλεκτικὸν ἢ Ἐπιτομὴ ἀκριβεστάτη τοῦ δείγματος τοῦ κυρίου Λοκκίου περιβoήτου φιλοσόφου περὶ τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας, μετάφραση του Ιωάννη Λίτινου που τυπώθηκε το 1796 στη Βενετία από το τυπογραφείο του Νικόλαου Γλυκή: σελίδα τίτλου.

Συλλογή Σπανίων και Πολυτίμων, ΦΛΣ-1394

x

Ἡ Λογικὴ ἐκ παλαιῶν τε καὶ νεωτέρων συνερανισθεῖσα, έργο του Ευγένιου Βούλγαρη που εκδόθηκε το 1766 στη Λειψία από την Τυπογραφία του Βρεϊτκόπφ: η αρχή του πρώτου κεφαλαίου που επιγράφεται Τίς ποτε ἐστὶν ἡ Πρώτη Ἔννοια. Καὶ ὅπως ἆρα ἐγγίνεται τῇ ψυχῇ: σελίδες 144-145.

Συλλογή Σπανίων και Πολυτίμων, ΦΛΣ-213α

x

Το έργο του Βολταίρου Essai historique et critique sur les dissensions des églises de Pologne που εκδόθηκε το 1767, εδώ από την έκδοση Collection Complète des Oeuvres de M. De Voltaire, septième partie: Nouveaux mélanges philosophiques, historiques, critiques του 1768: σελίδα 5.

Γενική Συλλογή, ΝΦ-3062

x

Σχεδίασμα περὶ τῆς ἀνεξιθρησκείας, ἤτοι Περὶ τῆς ἀνοχῆς τῶν ἑτεροθρήσκων, έργο του Ευγένιου Βούλγαρη που τυπώθηκε στη Λειψία το 1768 και περιλαμβάνεται στην έκδοση Περὶ τῶν διχονοιῶν τῶν ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις τῆς Πολονίας δοκίμιον ἱστορικὸν καὶ κριτικόν: σελίδα 217.

Συλλογή Σπανίων και Πολυτίμων, Βιβλιοθήκη Δημητρίου Ποστολάκα, ΘΕΟΛ-3791

x

Η πρώτη σελίδα από το χειρόγραφο του έργου του Ευγένιου Βούλγαρη, «Σχεδίασμα περὶ τῆς ἀνεξιθρησκείας ἤτοι Περὶ τῆς εὐλόγου ἀνοχῆς τῶν ἑτεροθρήσκων», το οποίο χρονολογείται πιθανότατα στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα.

25 x 20 εκ., φφ. 109

Συλλογή Χειρογράφων, ΕΒΕ 1332

x

Απόσπασμα από την Ἐπιστολὴ Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως πρῴην Ἀρχιεπισκόπου Σλαβωνίου καὶ Χερσῶνος, σταλεῖσα εἰς Τριέστι πρὸς ἀναίρεσιν φληνάφου τινὸς καὶ δυσσεβοῦς, χρονολογημένη στις 12 Αυγούστου 1790, όπου ο Βολταίρος συγκαταλέγεται στα «μεγάλα καὶ ἐξακουστὰ ἐπὶ δυσσεβείᾳ ὀνόματα». Η επιστολή περιλαμβάνεται στη Συλλογὴ Ἀνεκδότων Συγγραμμάτων τοῦ ἀοιδίμου Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως καί τινων ἄλλων μετατυπωθέντων, τυπωμένη το 1838 στην Αθήνα από τον Γεώργιο Αινιάνα: σελίδες 6-7.

Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων, ΤΧΟ 2732

x

Χριστιανική Ἀπολογία, έργο του Αθανάσιου Πάριου που τυπώθηκε το 1798 στην Κωνσταντινούπολη από το Πατριαρχικό Τυπογραφείο: σελίδα τίτλου και σελίδα 13 με απόσπασμα από το προλογικό κείμενο, όπου, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «[…] ἐσύνθεσα τὸ βραχὺ τοῦτο Βιβλιάριον, κατὰ τῶν ἀθέων μᾶλλον ἢ ἐλευθέρων, ὁποῦ νὰ εἶναι τρόπον τινα, ὡσὰν ἕνα προφυλακτικὸν ἰατρικόν, εἰς ἐκείνους ὁποῦ θείῳ ἐλέει ἀκόμη δὲν ἔπιον τὸ Βολταιρικὸν φαρμάκι».

Συλλογή Σπανίων και Πολυτίμων, ΘΕΟΛ-528-X

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

Ο Ευγένιος Βούλγαρης , κατά κόσμον Ελευθέριος, γεννήθηκε το 1716 στην Κέρκυρα. Από τις εγκύκλιες σπουδές του στο μάθημα της φιλοσοφίας σώζεται αυτόγραφο μαθητικό τετράδιο , χρονολογημένο το 1731, το οποίο περιέχει εισαγωγική μελέτη του Γεώργιου Σουγδουρή στη Λογική του Αριστοτέλη.

Στο πλαίσιο του διδακτικού του έργου σε διάφορες σχολές, όπως στη Μαρουτσαία Σχολή στα Γιάννενα, στη Σχολή της Κοζάνης, στην Αθωνιάδα Ακαδημία και στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινούπολης, επιδιώκει να εισαγάγει τις αρχές της νεότερης φιλοσοφίας στο εκπαιδευτικό του πρόγραμμα. Κατά την περίοδο 1740-1750, συντάσσει μια επιτομή του έργου του Τζον Λοκ, An Essay concerning human understanding με τίτλο «Ὑποτύπωσις ἢ ὑπόμνημα φιλοσοφικὸν περὶ τοῦ κατὰ ἄνθρωπον νοῦ ἐκ τοῦ Ἄγγλου Λωκίου». Η επιτομή παρέμεινε ανέκδοτη και σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος σε χειρόγραφη μορφή. Μια αγγλική επιτομή του Essay του Λοκ μεταφράζεται και δημοσιεύεται ανώνυμα το 1796 στη Βενετία από τον Ζακύνθιο ιερομόναχο Ιωάννη Λίτινο, με τίτλο Ἐγχειρίδιον μεταφυσικο-διαλεκτικόν. Η  Λογικὴ είναι το βασικό φιλοσοφικό εγχειρίδιο του Βούλγαρη. Τυπώνεται το 1766 κατά την παραμονή του στη Λειψία  και περιέχει μνείες, μεταξύ άλλων, στο έργο του Λοκ και του Βολταίρου.

Το 1768 ο Βούλγαρης εκδίδει τη μετάφραση του έργου του Βολταίρου  Essai historique et critique sur les dissensions des églises de Pologne με τίτλο Περὶ τῶν διχονοιῶν τῶν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις τῆς Πολονίας δοκίμιον ἱστορικὸν καὶ κριτικόν. Στην ίδια έκδοση περιλαμβάνει τη μελέτη του Σχεδίασμα περὶ τῆς ἀνεξιθρησκείας, ἤτοι περὶ τῆς ἀνοχῆς τῶν ἑτεροθρήσκων, όπου εισηγείται τον νεολογισμό «ανεξιθρησκεία». Το Σχεδίασμα σώζεται, εκτός από την έντυπη, και σε χειρόγραφη μορφή με μια μικρή, σημαίνουσα όμως διαφορά στον τίτλο: «Σχεδίασμα περὶ τῆς ἀνεξιθρησκείας, ἤτοι περὶ τῆς εὐλόγου ἀνοχῆς τῶν ἑτεροθρήσκων» .

Δεν λείπουν, ωστόσο, και οι επικριτικές απόψεις προς τις ιδέες του Διαφωτισμού. Ανάμεσα στα κατοπινά γραπτά του Βούλγαρη περιλαμβάνεται και μια επιστολή του,  χρονολογημένη το 1790, όπου αναφέρεται: «[…] ἕνας Βολτάριος, ἕνας Ῥουσσὸς […] ἀπὸ τὰ μεγάλα καὶ ἐξακουστὰ ἐπὶ δυσσεβείᾳ ὀνόματα». Ακόμη, η Χριστιανικὴ Ἀπολογία, που εκδόθηκε ανώνυμα το 1798 στην Κωνσταντινούπολη και αποδίδεται στον Αθανάσιο Πάριο, καταφέρεται μεταξύ άλλων εναντίον του Βολταίρου, χαρακτηρίζοντάς τον «κατάπτυστον, παμμίαρον, ἀθεώτατον, παράφρονα, θεομίσητον, τρισκατάρατον […]».

Εκθέματα

Ενότητες

Ευγένιος Βούλγαρης
Ρήγας Βελεστινλής
Αδαμάντιος Κοραής
Gallery
Συντελεστές